Veelgestelde vragen

Het tempo van klimaatverandering, met allerlei gezondheids- en milieurisico’s als gevolg, is ongekend aan het toenemen. De fossiele industrie heeft de grootste invloed op dit tempo. In het wereldwijde Parijsakkoord van 2015 is afgesproken ons uiterste best te doen de opwarming van de aarde tot 1,5 en maximaal 2 graden Celsius te beperken.

Uit een analyse van acht van de grootste geïntegreerde olie- en gasbedrijven – BP, Chevron, Eni, Equinor, ExxonMobil, Repsol, Shell en Total – blijkt dat geen van hun huidige klimaatplannen om hun bedrijf aan te passen ook maar in de buurt komt van de urgente 1,5°C-grens voor de opwarming van de aarde, zoals die is vastgelegd in het Parijsakkoord.

Onze pensioenfondsen onderschrijven het Parijsakkoord. De doelen zijn alleen te halen als olie-, kolen- en gasbedrijven een deel van hun nu reeds geplande productie afbouwen, bestaande productie zo snel mogelijk afbouwen, en stoppen met het aanboren van nieuwe olie- en gasvelden en met bouwen van nieuwe kolencentrales. Al deze bedrijven hebben al veel geld moeten lenen voor hun normale bedrijfsvoering en voor het betalen van hun dividend. Voor nieuwe projecten zijn ze afhankelijk van nieuwe leningen en financieringen. Investeerders die hun die leningen verstrekken hebben dus macht.

Wij willen dat ze die macht ook concreet gebruiken. Niet vaag of zonder doelen, zoals sommigen mooie en goede voornemens in duurzaamheidsbeleidsplannen opschrijven. Maar concreet vertellen hoe je concrete acties richting CO2 vermindering ermee gaat realiseren. En de hoogste uitstoters moeten het sterkst aangepakt worden, willen we de doelen van het Parijsakkoord halen en daarmee de gigantische gevolgen van klimaatverandering voorkomen.

Waar kan ik verder lezen?

Over de meest recente prognoses over opwarming van de aarde

Over de keuzes die we hebben om klimaatverandering te beperken

Over de relatie tussen grootste olie- en gasbedrijven en het Parijsakkoord

Over de relatie tussen klimaatverandering en wereldgezondheidsschade

Er is een omslag gaande in de financiële wereld. Bedrijven in de fossiele industrie waren decennia lang een stabiele waarde in beleggingsportefeuilles. Nu zijn ze zijn een risico geworden. Shell, bijvoorbeeld, heette heel lang een weduwen- en wezenfonds. Sinds de Tweede Wereldoorlog was het: je zette je spaargeld om in aandelen Shell, en je kreeg een behoorlijk dividend. Elk jaar. Als je de aandelen weer verkocht, had je misschien nog een beetje koerswinst ook. Erg fijn als je elk jaar rendement moet maken, zoals een pensioenfonds, of ervan wilt leven, zoals een weduwe.

Vorig jaar kwam een eind aan dit tijdperk. RTL sprak van het grootste nieuws van naoorlogs beleggend Nederland:Shell verlaagt zijn dividend met 66%. Logisch gevolg van het feit dat Shell al jaren geld moest lenen om zijn dividend uit te betalen. En voor dit jaar blijft het dividend zo laag. En de koers? Die zakt al jarenlang. Hetzelfde zie je bij alle andere olie- en gasbedrijven. Tenminste, degenen die niet failliet zijn gegaan tijdens de Corona-dip in 2020.

Voor de toekomst spelen namelijk nieuwe vragen als “zijn de actuele gas- en olieprijs genoeg om de onderzoeks-, winnings- en transportkosten te betalen?”, “komen er nieuwe wetten die zakendoen lastiger of duurder maken?” en “hoe vallen de rechtszaken over vervuiling en corruptie uit?”. Reguliere beursanalisten hebben net zo min als wij een kristallen bol, maar zijn ongerust over alle antwoorden. En terecht, als je ziet welke groene wetten de EU aan het maken is.

Deze beursanalisten negeren daarbij consequent de Carbon Bubble. Als olievoorraden niet opgepompt mogen worden – want ons klimaat verandert te heftig – dan gaan de olie-en gas bedrijven volledig op z’n gat, want in hun jaarverslagen rekenen ze deze voorraden wel al mee. Volgens Carbon Tracker, gaat dit om een bedrag van 2 biljoen Dollar. ‘Op z’n gat’ heet in de financiële wereld ‘stranded asset’.

‘Stranded asset’ is desalniettemin al regelmatig te lezen in beoordelingen van gewone financiële media en analisten. De vooruitzichten zijn niet goed voor de Olie- en Gasbedrijven, financieel gezien.

Nog even ter herinnering. De vooruitzichten voor het klimaat zijn wel helder: oliebedrijven hebben ieder enkele procenten van de klimaatverandering veroorzaakt, en hebben alleen maar plannen dit te blijven doen. De gassen van die brandstoffen gaan ons voorbij de 1,5 graad opwarming brengen, met alle gevolgen voor de leefbaarheid (eerste orde effecten zijn hittegolven, droogtes, orkanen, bosbranden,…). Met de huidige plannen en maatregelen gaan we ook voorbij de 1,5 graden, die in Parijs is afgesproken. De vraag is alleen wanneer voor 2100 dat gebeurt.

De stelling dat fossiele bedrijven nodig zijn voor een goed rendement is bij de Rijksuniversiteit Groningen serieus onderzocht. Economen bekeken de resultaten van 7.000 bedrijven over een periode van 40 jaar. Hoewel oliebedrijven vroeger het hoogste rendement leken te hebben, blijkt dat vooral een compensatie te zijn voor het grotere risico in deze sector.

Om begrip te krijgen wat dit betekent voor bijvoorbeeld pensioenfondsen, hebben de onderzoekers een aantal toekomstscenario’s doorgerekend: een snelle- en een vertraagde energietransitie, met en zonder fossiele investeringen. De uitkomst: bij geen enkel scenario biedt doorgaan met investeren in de fossiele industrie duidelijk meer winst, ten opzichte van het -financiële- risico. Want jta, milieuschade rekenen economen nooit mee. Vervuilen is op dit moment “gratis” voor de vervuiler.

Dit Gronings onderzoek baseert zich op data tot 2016. In 2020 bleek de koersdaling die in 2014 begonnen was, de trend te zijn die echt doorzet. In tijden van crises zorgde dit voor een extra dip, ook ten opzichte van de indexen, dus andere aandelen. Financieel geen rooskleurig beeld. Dus voor mensen die hun spaargeld willen laten renderen, rijst de vraag: waarom zou je nog in de fossiele industrie willen investeren?

Het is duidelijk: ook binnen de bestaande economie krijg je met investeren zonder fossiel een normaal rendement. Er zijn zelfs aanwijzingen dat het zonder fossiel beter gaat renderen. Dan is er nog het gewone principe dat waar je je geld in investeert, bepaalt welke bedrijven iets kunnen onderzoeken of veel kunnen produceren.

Dus: Voor ons is de keuze helder. Kijkend naar onze portemonnee, onze wereld en onze kleinkinderen. Geen Shell, wij gaan voor echt rendement in de toekomst.

Investeringen in de fossiele sector veroorzaken grote risico’s voor het klimaat en onze maatschappij. Maar ook financieel gezien is het heel risicovol geworden om te investeren in de fossiele sector. Sinds 2009 presteren fossiele energiebedrijven systematisch slechter op de beurs dan de rest van de markt. Allerlei economisch analisten verwachten dat dat verschil alleen maar groter zal worden, omdat de roep om duurzame energie groter wordt en de kosten van duurzame energie kleiner worden.

Wanneer je je pensioen opbouwt wil je zo veel mogelijk zekerheid. Dus zeker in deze tijd waarin pensioenfondsen onder grote druk staan om hun dekkingsgraad gezond te houden is het belangrijk dat we ons geld uit risicovolle fossiele investeringen laten halen.

Er zijn meer en meer pensioenfondsen die volledig uit fossiel gaan. In Denemarken, Zweden, Amerika en Engeland zijn veel voorbeelden van pensioenfondsen die deze stap hebben gemaakt.

Wij begrijpen dat je als pensioenfonds soms niet in één keer alle fossiele investeringen kan terugtrekken. Op zijn minst vragen we dus aan een pensioenfonds om een concreet en tijdsgebonden stappenplan te maken hoe ze fossiele investeringen willen terugbrengen. Wij denken aan een voorstel als:

Stop als eerste met de investeringen in bedrijven die plannen hebben voor de uitbreiding van kolenmijnen en het bouwen van nieuwe kolencentrales. De grote bedrijven op de Global Coal Exit List, dus die hele lijst, sluit je dan uit.

Publiceer een strategie volgens welke criteria je de investeringen uit olie- en -gas bedrijven in de komende jaren uitsluit. Dit schept helderheid en een goed voorbeeld voor bedrijven en investeerders. Bedrijven die zich aanpassen kunnen hiermee (ook later) weer investeringswaardig worden, en weten waar ze zich op kunnen richten.

Wees transparant naar ons (de pensioendeelnemers) over de gesprekken met de fossiele bedrijven die je voert. Wat wil je bereiken en wanneer? Wat heb je bereikt? Communiceer publiekelijk hoe en waarom je gaat stemmen op aandeelhoudersvergaderingen van bedrijven.

Waar kan ik verder lezen?

• Over de DivestInvest beweging: https://www.divestinvest.org/

• https://www.c40.org/press_releases/london-new-york-divest

Over “De twee gezichten van de fossiele energiesector”, door Piet Sprengers, ASN Bank:

• https://www.duurzaambedrijfsleven.nl/energie/34371/opinie-de-twee-gezichten-van-de-fossiele-energiesector

• http://ieefa.org/wp-content/uploads/2018/07/Divestment-from-Fossil-Fuels_The-Financial-Case_July-2018.pdf

• https://www.bothends.org/uploaded_files/document/ABP_and_fossil_fuels_report_september_2019.pdf

Voorbeelden van buitenlandse pensioenfondsen die aankondigen te divesteren:

Zweeds pensioenfonds:

• https://www.ap2.se/en/news-reports/news2/2020/applying-eu-rules-andra-ap-fonden-ceases-investment-in-fossil-fuel-companies/

• https://www.reuters.com/article/climatechange-investments-sweden/swedish-pension-fund-joins-move-to-end-fossil-fuel-investments-idUSL8N2B97HA

Engelse pensioenfondsen:

• https://www.bmj.com/content/368/bmj.m167

• https://www.rcplondon.ac.uk/news/royal-college-physicians-adopts-new-climate-policy

• https://www.theguardian.com/environment/2020/mar/24/parliament-pension-fund-cuts-fossil-fuel-investments

Deens pensioenfonds:

• https://akademikerpension.dk/ansvarlighed/sadan-arbejder-vi/vi-frasalger-fossile-selskaber/mp-divests-from-ten-oil-majors/

Duits pensioenfonds:

• https://cities-today.com/berlin-bans-fossil-fuel-companies-citys-pension-fund/

Noors Pensioenfonds:

• https://www.forbes.com/sites/davidnikel/2019/06/12/norway-wealth-fund-to-dump-fossil-fuel-stocks-worth-billions-in-environmental-move/#5daccfdd48a3

Dat klopt. De pensioenfondsen praten al tientallen jaren met de fossiele industrie, dat noemen ze engagement. Deze industrie verandert echter vrijwel niet of veel te langzaam om het klimaatakkoord van Parijs te behalen. Pensioenfondsen zijn helaas niet transparant over de gesprekken die ze met de bedrijven voeren, de eisen die ze opleggen en de consequenties die ze hieraan verbinden. Wanneer fossiele energie je kernactiviteit is, kunnen wij er ook niet vanuit gaan dat de bedrijven vanzelf gaan omschakelen.

Pensioenfondsen behoren tot de grootste beleggers van de wereld. Als zij niet meer investeren in fossiele bedrijven, dan is dat een sterk signaal naar de fossiele bedrijven toe: geen vertrouwen in deze bedrijven. Ten tweede is het een signaal naar andere beleggers: kleine beleggers kijken sterk naar de strategie van grote beleggers, die kunnen immers veel meer onderzoeken. Tot slot is het een signaal naar ons als pensioendeelnemer dat zij niet ons geld in fossiele bedrijven beleggen en ons geld dus goed en duurzaam wordt beheerd. Investeren in fossiele industrie is ‘iets dat een vieze bijsmaak heeft’, net als de tabaks- of wapenindustrie.

Divesteren heeft ook directe gevolgen voor fossiele bedrijven. Fossiele bedrijven lenen ontzettend veel om nieuwe projecten op te starten zoals de bouw van nieuwe kolencentrales, naar schaliegas te boren of te boren in kwetsbare gebieden als de noordpool. Om deze leningen te kunnen krijgen is de beurskoers belangrijk en de rente op deze leningen (bedrijfsobligaties). Als pensioenfondsen niet meer met hun aandelen in fossiele bedrijven beleggen en geen bedrijfsobligaties kopen, wordt geld lenen duurder en daardoor worden nieuwe projecten opzetten minder rendabel en dus veel moeilijker te financieren. Gevolg zal zijn dat er minder nieuwe fossiele projecten worden gestart en we het probleem dus niet nog groter maken.

WAAR KAN IK VERDER LEZEN?

• Onderzoekers Universiteit Groningen (2020): ‘Op papier hebben de fossiele bedrijven mooie plannen, met beloftes ver weg’

• https://www.tandfonline.com/doi/epub/10.1080/14693062.2020.1806020?needAccess=true

• De twee gezichten van de fossiele energiesector, door Piet Sprengers, ASN Bank

• https://www.duurzaambedrijfsleven.nl/energie/34371/opinie-de-twee-gezichten-van-de-fossiele-energiesector

Ja. Het terugtrekken van investeringen in fossiele energiebedrijven is niet schadelijk voor beleggers, in tegendeel! Dit blijkt uit een studie van Auke Plantinga en Bert Scholtens van de Rijksuniversiteit Groningen, die verschenen is in het tijdschrift Climate Policy. En gezien hun huidige plannen, moeten we nog gaan zien hoeveel deze bedrijven kunnen bijdragen aan de energietransitie.

Uit ander onderzoek blijkt zelfs dat het rendement hoger zou zijn als het pensioenfonds zich helemaal terugtrekt uit de fossiele industrie en investeert in duurzame bedrijven.

Daarnaast zit er nog heel veel pensioengeld in andere bedrijven dan in de fossiele industrie. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je er financieel op achteruit gaat als je pensioenfonds fossielvrij gaat.

Waar kan ik verder lezen?

• https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/kolen-olie-en-gas-zijn-niet-nodig-voor-een-veilig-pensioen~b2632bf8/

• https://www.barrons.com/articles/rockefeller-brothers-fund-profits-from-divesting-fossil-fuels-01589319900

• https://grist.org/politics/new-york-lost-billions-with-fossil-fuel-investments/

• https://www.reuters.com/article/us-usa-energy-stocks-analysis/no-ready-spark-seen-for-lagging-u-s-energy-shares-idUSKCN1VF0DU

• https://ieefa.org/wp-content/uploads/2020/10/From-Zero-to-50-Global-Finance-is-Fleeing-Oil-and-Gas_October-2020.pdf

• https://www2.deloitte.com/us/en/insights/industry/oil-and-gas/decoding-oil-gas-downturn/introduction.html

Aardgas of LNG wordt vaak als noodzakelijke “transitiebrandstof” genoemd voor de verandering naar een duurzamere wereld. Dat is het zeker niet. Naast dat het winnen en vervoeren van LNG erg veel CO2 uitgestoten wordt, hebben we de tijd niet meer om deze tussenstap te nemen.

Klimaatwetenschappers geven aan dat we nog maximaal zo’n vier tot tien jaar hebben. Daarna zijn sommige klimaatsystemen (Permafrost, de Amazone, etc.) zo aangetast dat ze onherstelbaar beschadigd zijn of zichzelf niet meer kunnen herstellen. De klimaatverandering gaat dan niet alleen nog sneller, maar kan ook de komende duizenden jaren niet meer terugkomen op het huidige niveau waar de mens zo goed in heeft gefloreerd de laatste paar duizend jaar. Het is misschien wel de grootste uitdaging voor de mensheid ooit, hoe we ervoor kunnen zorgen dat we onder deze kantelpunten te blijven. Deze scenario’s rekenen erop dat we tussen 2025 en 2030 negatieve CO2-uitstoot gaan creëren (waarbij meer CO2 uit de atmosfeer gehaald wordt dan erin komt), we in 2030 net zoveel CO2 produceren als in 1973, en dat op zijn laatst per 2050 de totale werelduitstoot negatief wordt.

Enkele decennia geleden hadden we nog tijd voor “transitiebrandstoffen” zoals gas. Nu niet meer. Het is te laat. Om een kantelpunt te voorkomen zullen alle grote industrieën zo snel mogelijk moeten overstappen op fossielvrije alternatieven. Gelukkig zien we daar steeds meer initiatieven van in de praktijk komen, zelfs bij technisch moeilijke alternatieven als bij staal en cement productie. Daar liggen de kansen voor de pensioenfondsen, niet in de fossiele industrie.

Waar kan ik verder lezen?

• https://www.bothends.org/nl/Actueel/Voor-de-pers/Persbericht-Klimaatbeweging-%E2%80%9CPensioenfondsen-stop-met-investeren-in-fossiel-gas-%E2%80%9D/

• https://www.gastivists.org/

• https://gas-free-pensions.org/

Je pensioen klinkt misschien als een ver-van-je-bed show. Het is ook complex en iets dat voor je geregeld wordt, gelukkig.

Maar besef wel: Het is jouw geld dat in pensioenfondsen zit. Zij beheren dat geld – voor jou. De wet verplicht ze dat zorgvuldig te doen, zodat jij later op je oude dag van je pensioen kunt genieten.

Gemiddeld gaat er per werkweek gaat drie uur aan loon direct naar je pensioenfonds. Je werkgever verdubbelt dit nog eens. Dat is na al jouw jaren werken een hoop geld, alleen al voor jezelf. En de pensioenfondsen beheren het geld van miljoenen mensen, dus dat is een grote berg geld, die een grote hoeveelheid macht vertegenwoordigt. En die macht moet het belang van de deelnemers echt goed behartigen, niet alleen voor de financiën van je pensioen. Je wilt dan ook nog een leefbare wereld over hebben. En die wereld wordt bepaald door welke bedrijven nu hun plannen mogen uitvoeren.

Waar kan ik verder lezen?

Twee goed leesbare boekjes:

• Bart Verheggen: Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering https://webwinkel.uitgeverijprometheus.nl/book/bart-verheggen

• Jaap Tielbeke: Een beter milieu begint niet bij jezelf https://www.managementboek.nl/e-book/9789493168664/een-beter-milieu-begint-niet-bij-jezelf-jaap-tielbeke